[Artykuł] Anatomia

ANATOMIA

Budowa ciała

Ciało pająka składa się z głowotułowia i odwłoka. Głowotułów zbudowany jest z 8 segmentów. Pierwszy - acron pozbawiony jest odnóży, natomiast na każdym następnym znajduje się 1 para: 2-szczękoczułki, 3-nogogłaszczki, 4-7- odnóża kroczne. ósmy segment nazywa się precheliceralnym i jest zauważalny jedynie podczas rozwoju dodatkowej pary woreczków celomatycznych. Odwłok zbudowany jest z 12 segmentów, z powodu zlania się segmentów metameria nie występuje na ogół. Wyjątkiem jest podrząd mesothelae.
-Sternum - to inaczej mowiac korpus, a scislej mowiac spodnia czesc karapaksu. Sternum to miejsce gdzie wszystkie odnoza kroczne lacza sie ze soba.

[link widoczny dla zalogowanych]

Anatomia samicy pająka:

a. szczękoczułki,
b. nogogłaszczki,
c. żołądek ssący,
d. kądziołki przędne
e. płucotchawki
f. gruczoł przędny
g. jaja

Szczękoczułki - chelicera

Są zbudowane z dwóch członów: podstawowego oraz pazura. Pazur zginając się "chowa się" w odpowiednich rowkach w części podstawowej. Na końcu pazura jadowego znajduje się ujście gruczołu jadowego, który jest przekształconą ślinianką. Nogogłaszczki zbudowane są podobnie jak pozostałe odnóża, a u dojrzałych samców występują na nich narządy kopulacyjne i zbiornik nasienia. Jest to gruszkowaty wyrostek - bulbus - o dość skomplikowanej budowie, przypominającej strzykawkę.
Nogogłaszczki to narząd także urzywany przede wszystkim do lapania zdobyczy jak i jej przytrzymywania. To one biora czynny udzial w momencie ataku, jak i przy konsumpcji.

[img] [link widoczny dla zalogowanych]

Odnóża kroczne

Składają się z 7 członów: biodro,krętacz, udo, rzepka, goleń, człon piętowy i człon stopowy zakończony dwoma pazurkami, obok których często występują różne szczecinki i twory ułatwiające poruszanie się, pływanie lub wyczesywanie oprzędu i włosków parzących.

[img] [link widoczny dla zalogowanych]

[img] [link widoczny dla zalogowanych]

Kądziołki

Na odwłoku występują brodawki przędne będące pozostałością odnóży 5 i 4 metametu odwłoka. Na kądziołkach przędnych ujście mają tysiące gruczołów przędnych, które wytwarzają twardniejący na powietrzu (o2) białkowy polimer wytrzymalszy od stalowej nici.

Układ pokarmowy

-Labium(Otwór gębowy) - Otwór gębowy znajduje się w dolnej części przedsionka gębowego utworzonego przez wargę górną i dolną, a od boku przez wyrostki żujące nogogłaszczek. Enzymy trawienne wydzielane przez wargę górną i biodrach nogogłaszczek łączą się na zewnątrz z enzymami jelita uczestnicząc w procesie trawienia. Przednia ektodermalna część jelita tworzy gardziel ssącą - przednia pompa jest połączona cienkim przełykiem z żołądkiem ssącym - tylna pompa, której silnie rozwinięta mięśniówka odgrywa pierwszorzędową rolę w pobieraniu na wpół strawionego pokarmu. Jelito dzieli się na trzy części: przednią, środkową - gruczołową, która przechodzi pod koniec w dużą kloakę, do której również uchodzą dwie cewki Malpighiego i tylną - bardzo krótką i zakończoną odbytem. U pajęczaków pierwszy etap trawienia zachodzi zewnętrznie, co wynika z możliwości przyjmowania jedynie płynnego pokarmu.

Układ wydalniczy

Zbudowany jest z 2 elementów - z cewek Malpighiego oraz gruczołów biodrowych (koksalnych). Cewki Malpighiego uchodzą do przewodu pokarmowego na granicy jelita środkowego/ tylnego. Gruczoły koksalne (funkcjonujące tylko u niedojrzałych osobników) umieszczone są u podstawy przedniej pary odnóży krocznych.

Gruczoł biodrowy - narząd wydalniczy pajęczaków występujący w liczbie 2-4 par na dwóch segmentach głowotułowia. Gruczoły biodrowe stanowią zmodyfikowane nefrydia. Składają się z woreczka nabłonkowego oraz odchodzącego od niego kanalika krętego z pęcherzem moczowym i otworem zewnętrznym otwierającym się u podstawy odnóży. Gruczoł biodrowy pełni ważne funkcje wydalnicze u zarodków i form młodocianych; u osobników dorosłych ulega uwstecznieniu, a czynności usuwania związków toksycznych i zbędnych przejmują cewki Malpighiego.

Cewki Malpighiego - są to kanaliki zamknięte od strony jamy ciała, których ujście znajduje się na granicy pomiędzy jelitem środkowym, a jelitem tylnym. Kanaliki te zbierają zbędne i szkodliwe metabolity z hemolimfy i przekazują je do jelita.Pełnią funkcje wydalnicze u owadów, pajęczaków, niektórych wijów. Do cewek trafiają produkty przemiany materii (kwas moczowy) wraz z dużą ilością wody (i rozpuszczonymi w niej jonami, głównie potasu i sodu), która jest wypompowywana dopiero w jelicie. W wyniku tego możliwe jest oszczędzanie wody. Stawonogi lądowe nie wydalaja amoniaku tylko przetwarzają go w związki azotowe słabo rozpuszczalne w wodzie, jak guanina (pajęczaki) czy kwas moczowy (owady). Cewki występują w liczbie od 2 do kilkuset.
Nazwa od nazwiska biologa Marcello Malpighiego.

Układ krążenia

U pająków układ krwionośny jest otwarty, co znaczy, że hemolimfa wypełnia wszystkie komory ciała. Serce tętnicze składające się z 2 pni zaopatruje narządy odwłoka w substancje odżywcze, natomiast hemolimfa nie transportuje tlenu, o czym świadczy brak barwników oxydoredukcyjnych. Produktem wydalania jest guanina, która gromadząc się w uchyłkach jelita przyczynia się do powstawania "wzorów" na odwłoku pająka, na przykład krzyża u aranea diademata.

Gruczoły jadowe

Jad pająka jest przeważnie mieszanką neurotoksyn, której zadaniem jest nie tyle zabić, co unieruchomić ofiarę - co jednak przeważnie oznacza jej śmierć. Niektóre gatunki wytwarzają jady histolityczne lub hemolityczne tzn. rozkładające tkanki i komórki krwi. Obecnie przypuszcza się, że gruczoły jadowe jak i przędne są przekształconymi gruczołami biodrowymi, a o wspólnym ich pochodzeniu może świadczyć występowanie u pająka scytodes thoracica gruczołu jadowo-przędnego.

Układ oddechowy

U prawie wszystkich pająków występują 2 pary narządów oddechowych. Rozpoczynają się one przetchlinkami na 2 i 3 metamerze odwłoka po stronie brzusznej. Narządem oddechowym są płuca, do których prowadzi pierwsza para przetchlinek, i tchawki - do których prowadzi druga para przetchlinek. Jest to model przeważający wśród pająków, ale zdarzają się też inne układy.

Płucotchawki- (worki płucne) - narząd oddechowy występujący u pajęczaków. Znajdują się na odwłoku w liczbie od 1 do 4 par. Są to grzebykowate, spłaszczone rozgałęzienia pni tchawkowych, omywane przez hemolimfę transportującą gazy oddechowe.

Płucotchawki (worki płucne) – typowe powietrzne narządy oddechowe bezkręgowców (poza tchawkami. Płucotchawki występują u pajęczaków. Worki płucne (płucotchawki) są filogenetycznie starsze niż tchawki. Na podstawie rozwoju embrionalnego można wnioskować, że są to przekształcone odnóża wodnych przodków pajęczaków, które w procesie ewolucji przyrosły krawędziami do brzusznej powierzchni ciała. W rezultacie ich powierzchnie oddechowe (płatki płucne) znalazły się w zamkniętej przestrzeni. Wewnątrz płatków płucnych znajdują się zatoki krwionośne, a zlepianiu się poszczególnych płatków płucnych zapobiegają kosmki chitynowe.

Pojedyncza płucotchawka składa się z komory, do której prowadzi przetchlinka. Wewnątrz komory znajdują się równolegle położone silnie unaczynione płytki. Powietrze przechodząc między płytkami, oddaje krwi tlen i oczyszcza organizm z dwutlenku węgla.

Wśród krajowych pajęczaków płucotchawki (worki płucne) występują tylko u pająków równocześnie z tchawkami. Inne pajęczaki występujące w Polsce: kosarze, zaleszczotki, roztocza posiadają tylko tchawki.

Worki płucne - narząd oddechowy występujący u wielu pajęczaków i większych owadów. Znajduje się w odwłoku. Są to parzyste komory podzielone na wiele wąskich szczelinek, na których dochodzi do wymiany gazowej. Do komór prowadzą szczeliny zwane przetchlinkami.

Układ nerwowy

Komplex nad przełykowy składa się ze zwojów ocznych i tzw. "mózgu szczękoczułkowego". łączy się on spoidłami z zespołem pod przełykowym, ma on budowę przypominającą kształtem gwiazdę i jest głównym ośrodkiem nerwowym u pająka. Wykryto też układ sympatyczny w postaci małego zwoju leżącego nad przełykiem.

Narządy zmysłów

• Dotyk
Jest to podstawowy zmysł pająka. Włoski są odpowiedzialne za wyczuwanie drgań sieci, a bardziej wyspecjalizowane - trichobotia - wyczuwają drgania powietrza. Innym narządem odbierającym te bodźce są narządy szczelinowate - występujące pojedynczo lub w grupach (narządy lirowate). Są one narządami proproreceptywnymi, co znaczy, że odbierają informacje o napięciu poszczególnych części kuticuli - np. stawów.

• Węch
Narządy węchowe zlokalizowane są na górnej stronie stopy.

• Smak
Smak odbierany jest przez komórki smakowe zgrupowane w bocznej ścianie gardzieli.

• Wzrok
Pająki posiadają 8, 6 a czasem są całkowicie pozbawione oczu, jednak najczęściej mamy do czynienia z ośmioma. Ten zmysł u większości pająków nie odgrywa znaczącej roli i służy jedynie odróżnieniu dnia od nocy - tak jest i u ptaszników. Wyjątkiem są tu skakuny, których wzrok jest doskonały. Oczy pająków można podzielić na dwie grupy: oczy główne - dzienne - i boczne, nocne.

Układ rozrodczy

Dojrzałego samca możemy zawsze rozpoznać po widocznym narządzie kopulacyjnym (bulbus) na nogogłaszczkach. Dymorfizm płciowy wyraża się też pokrojem ciała - samce są mniejsze i mają inną budowę kończyn, które są mniej masywne, a ptaszników dojrzałych samców ptaszników na 1. parze odnóży krocznych znajdują się haczyki. Otwór płciowy leży pomiędzy przetchlinkami, a plemniki mają wyraźne główki i witki. Spermatozoidy w ostatniej fazie rozwoju przechodzą osobliwy proces, polegający na zwinięciu się główki plemnika i nawinięciu na nią witki, w takiej postaci pozostają do momentu poprzedzającego zapłodnienie. Wtedy się rozwijają i stają się aktywne.

U samic występują parzyste workowate jajniki, oogeneza przebiega na drodze uwypuklenia na zewnątrz cewki jajnika, co jest odmienne niż u innych grup (owady, skorupiaki).

Gonady męskie to jądra, produkują:
androgeny (testosteron i inne)
pobudzają rozwój zewnętrznych narządów płciowych męskich
determinuje męską sylwetkę oraz owłosienie i zachowanie typu męskiego

Gonady żeńskie to jajniki, produkują:
estrogeny (estradiol i inne)
rozwój cech płodowych
popęd płciowy
progesteron
ostateczne przygotowanie macicy do przyjęcia blastocysty
kontrola przebiegu ciąży
relaksyna
hamuje skurcze mięśni macicy
rozluźnia spojenie łonowe w czasie porodu

Rozmnażanie
Rozmnażanie jest często bardzo trudnym procesem, a sam akt kopulacyjny, a właściwie dopuszczanie samca do samicy nie zawsze przynosi pożądany efekt.
Średnio ptaszniki przy dobrych warunkach i odpowiednim karmieniu osiągają dojrzałość płciową po parunastu miesiącach, choć nie jest to regułą (wyjątkiem są np. Grammostole które dojrzewają po kilku latach). Samiec jest zdolny do kopulacji po ostatniej wylince. Otóż sprawa jest prosta, na nogogłaszczkach pająka pojawiają się narządy kopulacyjne

[link widoczny dla zalogowanych]

- bulbusy, z kolei na przedniej parze odnóży pojawiają się haczyki

[link widoczny dla zalogowanych]

(haki nie występują u wszystkich gatunków), które służą w przytrzymywaniu samicy podczas kopulacji.

Samo dopuszczenia samca do samicy bywa czasem trudne. Przed wszystkim samica musi być bardzo obicie nakarmiona, gdyż w przeciwnym wypadku skonsumuje partnera. Ptaszniki najlepiej jest sparzyć w niskim i obszernym terrarium. Do takiego terrarium najpierw wkładamy samicę, celem zaaklimatyzowania. Po jakimś czasie możemy wprowadzić samca. Czasem nawet gdy samica jest nakarmiona atakuje (zależne od gatunku) dlatego dobrym sposobem jest podzieleni terrarium siatką stalową na dwie części. Jeśli zauważymy obopólne zainteresowanie ptaszników swoimi osobami, wtedy możemy usunąć "zaporę". Często zdarza się, że samiec odczynia rodzaj tańca godowego, lub porusza odnóżami celem wprowadzenia partnerki "w miłosny nastrój".

Sam akt kopulacyjny trwa raczej krótko i polega na wprowadzeniu fragmentu bulbusa do otworu płciowego samicy. Po takiej czynności samiec zazwyczaj ucieka w popłochu aby nie stać się ofiarą.

Od jednego do kilku miesięcy po akcie kopulacji samica składa kokon, w którym znajdują się jaja z młodymi.

Szczegółowe informacje na temat rozmnażania znajdziesz [link widoczny dla zalogowanych]

Rozwój
U pająków bruzdkowanie jest powierzchniowe. Tarczka zarodkowa przekształca się w prążek zarodkowy otaczający żółtko niepełnym pierścieniem, gdy pojawiają się segmenty odwłoka i zaczątki odnóży następuje proces zwany inwersją. Polega on na tym, że prążek zarodkowy pęka pośrodku na stronie brzusznej na dwie połówki, połączone jedynie z przodu i z tyłu. Połówki te zaczynają wędrować po powierzchni jaja aż do momentu zetknięcia się ich po drugiej stronie jaja.

1. Zarodek w postaci pierścienia,
2. Pęknięcie zarodka wzdłuż brzusznej strony,
3,4. Wędrówka lewej i prawej strony po powierzchni żółtka,
5. Zetknięcie się 2 połówek, koniec inwersji,
6. Uformowany zarodek

Wyklute osobniki są podobne do dorosłych, mogą być jednak nieruchome i pozbawione szczecin, dopiero po pierwszym linieniu zaczynają aktywnie zdobywać pokarm.

Źródło:
Wikipedia (Uzytkownicy wikipedia.pl, na licencji GNU FDL)
Artykuł autorstwa: BakuBak, Blackmane, Lestat

Pawelnek 2009

Post został pochwalony 1 raz