[Artykuł] Wylinka

Kompendium linienia na podstawie artykułów roberta.p i marsa

Wszystkie stawonogi, więc również pająki mają ciało pokryte mocnym chitynowym pancerzem, którego stwardniałe płytki połączone są elastycznymi błonami umożliwiającymi zwierzęciu ruchy. U ptasznika odwłok okryty elastycznym, choć dość wytrzymałym oskórkiem, ma możliwość znacznego zwiększania swej objętości. Jest on, bowiem częścią ciała gdzie pajęczaki gromadzą materiały zapasowe umożliwiające im przetrwanie długiego okresu bez przyjmowania pokarmu. Mieści oprócz tego wiele ważnych dla życia zwierzęcia narządów. Chitynowa powłoka, choć doskonale zabezpiecza ciało przed urazami i utratą wody, jest jednak przeszkodą przy swobodnym wzroście organizmu. Dlatego u wszystkich stawonogów obserwujemy proces nazywany linieniem-w artykule tym omówiony na przykładzie ptaszników.
Chityna - Oskórek, kutikula (chitynowy pancerz) - zewnętrzny szkielet zbudowany z substancji, zwanej chityną, pokrywający ciało stawonogów (skorupiaków, owadów i pajęczaków). Jest wytworem nabłonka i zawiera jego wydzieliny w postaci związków chemicznych. Oskórek chroni narządy wewnętrzne, jest miejscem przyczepu mięśni, ogranicza wzrost organizmu. Oskórek jest co jakiś czas zrzucany i tworzy się nowy. Zjawisko to nosi nazwę linienia. Do momentu stwardnienia nowego oskórka organizm rośnie.

Przygotowania do wylinki
Zrzucenie starego oskórka i zastąpienie go nowym jest skomplikowanym procesem kontrolowanym przez układ hormonalny. Trwają one w zależności od wielkości pająka oraz wieku - od 2 tygodni u małych do kilku miesięcy u większych. Im pająk starszy tym przygotowania trwają dłużej. W czasie tym pająk robi się spokojny, nie przyjmuje pokarmu, prawie zawsze pająk tworzy sobie pajęczynowy dywanik który pokrywa włoskami parzącymi z odwłoka. Zazwyczaj siedzi cały czas w swojej kryjówce. Od kilku dni młode do ok. 3 tygodni (starsze) przed wylinką ciało pająka zaczyna zmieniać kolor. Spowodowane jest to wydzielaniem pod pancerzem enzymów służących do oddzielenia starej skóry od nowej. Na krótki czas przed samą wylinką ciało zmienia z powrotem kolor na nieco jaśniejszy - w tym momencie nowa skóra oddzieliła się od starej. Niedługo potem następuje chwila samego linienia. Niektóre-szczególnie duże ptaszniki nie kopią nor i wylinkę przechodzą na powierzchni. U gatunków nadrzewnych oprzęd jest szczelnie zamykany, tworząc komorę, do której z zewnątrz nie ma dostępu. Widząc takie przygotowania nie należy niepokoić pająka i niszczyć jego kryjówki, gdyż i tak będzie ją odbudowywać, a nasze działania powodują tylko niepotrzebny stres zwierzęcia.

[link widoczny dla zalogowanych]

Symptomy nadchodzącej wylinki

Pająk nie chce jeść
Przed linieniem, pająk zazwyczaj nie jest zainteresowany pokarmem. Czasem nie zwraca na pokarm uwagi, czasem wręcz panicznie przed nim ucieka, zdarzają się przypadki ze pająk zabije a nie zje. Takie zachowanie najczęściej oznacza, że zbliża się linienie. Chociaż może oznaczać, że pająk jest najedzony, albo w danej chwili pokarm go nie interesuje. Można odczekać godzinkę i zobaczyć co się stanie, jeśli np. świerszczyk będzie dalej buszował koło pająka, to należy go wyjąć z dwóch powodów:
-stresuje pająka
-świerszcz w terrarium podczas linienia może uszkodzić bezbronnego pająka.
Czasami owszem, pająk może coś zjeść nawet kilka godzin przed linieniem, ale wiadomo, z dzikimi zwierzętami bywa różnie.

Pająk zabarykadował wejście do kryjówki
To typowe zachowanie nadrzewnych. Jeśli pająk zalepi swoje gniazdo to znaczy, że chce w nim spokojnie wylinieć, i nie należy takiemu pajączkowi przeszkadzać (otwierać gniazda itp.) gdyż możemy tylko w ten sposób zaszkodzić, czasami wydaje się że miejsce które wybrał pająk jest za małe do przejścia wylinki, ale uwierzcie że pająk sam wie najlepiej.

Pająk pociemniał i wyczesał włoski
Pociemnienie oskórka ptasznika jest jednym z pierwszych i podstawowych symptomów nadchodzącej wylinki. Widoczny jest również charakterystyczny połysk na odwłoku. Jeśli pająk wcześniej wyczesał włoski z odwłoka, to powstałe jasne miejsce na odwłoku może punktowo przybierać ciemnego koloru.

Pająk zrobił dużo pajęczyny (tzw.dywanik)
Właśnie na tym "dywaniku" pająk będzie liniał, dodatkowo na tę "konstrukcję" wyczesze swoje włoski z odwłoka (w przypadku ptaszników naziemnych Nowego Świata). Jest to normalne zjawisko, więc nie należy usuwać z terrarium ani psuć owego oprzędu (chyba, że dywan pokrył się pleśnią, lub wszystko dookoła się nią pokryło, wtedy należy wymienić podłoże).

Pająk zakopał się w ziemi
W przypadku gdy ptasznik nie ma odpowiednich warunków do linienia na powierzchni podłoża (niedogodna temperatura, stres, brak kryjówki), wówczas występuje duże prawdopodobieństwo, że przejdzie wylinkę pod ziemią. Wtedy nie należy wykopywać pająka. Zjawisko to najbardziej powszechne jest u młodych.

Częstotliwość wylinki

Częstotliwość linienia uzależniona jest od gatunku, wieku, temperatury i wilgotności otoczenia oraz ilości podawanego pokarmu. Można przyjąć, że przy obfitym karmieniu i temperaturze ok. 26-28 st.C w dzień, a 22-24 st.C w nocy, w kilku pierwszych stadiach rozwojowych proces ten zachodzi, co 3-6 tygodni. Potem czas ten wydłuża się systematycznie nawet do kilkunastu miesięcy. Niższe temperatury powodują przedłużenie tego okresu. W takiej sytuacji nawet młode mogą nie linieć 4-6 miesięcy, podrostki jeszcze dłużej. Do osiągnięcia dorosłości zazwyczaj potrzeba 8-11 wylinek u samców i 10 -14 u samic. Dojrzałe osobniki męskie nie linieją już do końca życia. Zdarzające się wyjątkowo wylinki dorosłych samców kończą się prawie zawsze śmiercią i są związane z zaburzeniami hormonalnymi. Natomiast samice linieją przez całe życie, najczęściej raz na 10-16 miesięcy. Pierwsze co sie dzieje to zmiana pozycji. Małe pajączki (ok. do 5 wylinki) linieją w pozycji normalnej lub lekko na boku, starsze kładą się na plecy. Aby położył się w pozycji obróconej, pająk podkurcza pod siebie wszystkie lewe lub prawe odnóża by potem, sie przewrócić na bok.

Cele linienia

Głównym i podstawowym celem linienia jest oczywiście umożliwienie wzrostu i dalszego rozwoju organizmu. Oprócz tego jednak jest to proces, który przynosi zwierzęciu wiele innych korzyści. W trakcie codziennej aktywności okrywy ciała ulegają naturalnemu zużyciu. Szczecinki czuciowe i drobne włoski na wewnętrznych powierzchniach stóp ulegają wytarciu i połamaniu. Zmniejsza to sprawność pająka w wykrywaniu i lokalizowaniu zdobyczy i potencjalnych zagrożeń, jak również utrudnia poruszanie po gładkich i pionowych powierzchniach. Uszkodzeniom i utracie podlegają również kończyny i ich części. Wylinka umożliwia gojenie ran i regeneracje ubytków. U młodych osobników następuje to w ciągu 2-3 linień, u dorosłych samic odnóża odrastają wolniej i nie zawsze osiągają normalne rozmiary. U gatunków posiadających szczecinki drażniące następuje ich całkowite odrośnięcie, co przywraca pająkowi zdolności obronne. W trakcie wylinki dochodzi też do stopniowego rozwoju narządów płciowych ptaszników. U samic rozwijają się stopniowo, i w końcu uzyskują ostateczną formę. Sfinalizowanie tego procesu można rozpoznać po obecności spermateki połączonej ze szczeliną płciową na spodniej stronie odwłoka. Dorastające samce w trakcie ostatniej wylinki zmieniają proporcje i budowę zewnętrzną ciała, przystosowując je do funkcji rozrodczych - wykształcają się haki na goleniach(nie u wszystkich gatunków),wydłużają się odnóża, zaś na nogogłaszczkach tworzą się narządy kopulacyjne - bulbusy.

Przebieg wylinki

Gdy organizm ptasznika jest już przygotowany do podjęcia tego skomplikowanego procesu, możemy zaobserwować nagły wzrost aktywności. Gatunki naziemne i podziemne rozpoczynają tkanie gęstej pajęczynowej "maty". Często jest ona wykładana szczecinkami drażniącymi. W tym czasie zwierzę często przerywa prace i odpoczywa. Cały proces trwa od kilkunastu minut do nawet kilkunastu godzin (u dużych osobników). Kiedy podłoże jest już odpowiednio wykończone pajęczyną, pająk odwraca się na niej na stronę grzbietową i nieruchomieje.
Gatunki nadrzewne często zaczepiają się nogami w górnej części swego oprzędu, tak by grawitacja pomogła im w trakcie wychodzenia ze starego oskórka. Znieruchomiałego ptasznika nie należy pod żadnym pozorem niepokoić. W tym czasie w jego ciele zachodzą liczne zmiany. Pomiędzy stary i nowy pancerz zostają wprowadzone specyficzne enzymy powodujące rozmiękczenie i rozpłynięcie warstwy oskórka wewnętrznego (endocuticuli). W wyniku tego następuje rozwarstwienie między powierzchniowym oskórkiem i warstwą twórczą. Frakcja płynna zostaje częściowo resorbowana ,czasem nawet w 2/3. Jej składniki wykorzystywane są do budowy nowego oskórka (kutykuli). Jednocześnie powstaje następna generacja zakończeń nerwowych, oczu, włosków na całym ciele, oraz zewnętrznych narządów zmysłu. Teraz może się rozpocząć proces linienia. Ponieważ po linieniu odnóża są miękkie i nie mogą utrzymać ciężaru całego ciała, większość pająków wisi na nici stroną grzbietową w dół, a formy naziemne specjalnie kładął się na grzbiet. Przez następne minuty pająki nie wykonują pozornie żadnego ruchu. W tym czasie narządy wewnętrzne pająków intensywnie pracują. Czynnikiem napędzającym linienie jest celowe i miejscowe podwyższenie ciśnienia krwi. U pająków domowych z rodzaju Tegenaria podwyższa się ono z 0,2 atm do 0,4 atm. Hemolimfa pająków jest silniej pompowana przez naczynie grzbietowe, które rozszerza się do 180 % swojej początkowej wielkości.

Równocześnie odwłok marszczy się w 2/3 swojej poprzedniej wielkości. Następnie okrywa chitynowa pęka zwykle w określonym miejscu, najczęściej na grzbiecie. Teraz wystarczy kilka ruchów szczękoczułkami i stary skórek, począwszy z przodu od brzegu płytki grzbietowej, zaczyna pękać. Pęknięcie to szybko przechodzi aż do odwłoka, a stary skórek w części grzbietowej odpada jak wieczko. Następnie obieg krwi koncentruje się głównie w części odwłoka, którego oskórek zaczyna pękać. W tym czasie „nowe” odnóża są wyjmowane ze starego oskórka, przy czym wszystkie już istniejące połączenia nerwów są przerywane. Wreszcie w czasie, kiedy nowy oskórek się rozprostowuje, pająk powoli ostatecznie uwalnia ze starego skórka. Stopniowo nowa pokrywa chitynowa twardnieje i powoli blade ciało pająków odzyskuje pierwotny kolor. Zabarwienie ciała stawononogów zależy od rozkładu barwików w warstwie zewnętrznej, a także od zabarwienia komórek hipodermy. Chityna jest wielocukrem, który po kilku tygodniach zostaje rozłożony przez bakterie i grzyby.
Połączenia nerwowe biegnące do włosków czuciowych i narządów zmysłów zostają "przyłączone" do nowych organów. To samo dzieje się z mięśniami i punktami ich przyczepu na szkielecie zewnętrznym.
Faza znieruchomienia trwa od około 30 minut u najmłodszych, do nawet 12 godzin u starszych samic. Pompując limfę z odwłoka do głowotułowia pająk zwiększa znacznie ciśnienie w jego wnętrzu. W pewnym momencie następuje pęknięcie oskórka na "szwie" karapaksu. Często pękają też nieco boki odwłoka. Przez powstały otwór ptasznik wydostaje się powoli na zewnątrz, za pomocą nóg zsuwając z siebie starą powłokę ciała. Może mu to zająć od kilku minut do paru godzin-zależnie od wielkości zwierzęcia. Gdy wylinka jest już zrzucona, serce tłoczy limfę do kończyn i innych części ciała, by nadać im nową wielkość. Pająk w tym czasie porusza intensywnie odnóżami, rytmicznie zginając je i prostując. Nadaje im to właściwy kształt i ostatecznie je formuje. Nim kutikula zacznie twardnieć, ciało ma już nowe rozmiary. Po dłuższym czasie ptasznik odwraca się z powrotem na odnóża i jest już zdolny do niewprawnego poruszania się. Jego jasne, miękkie ciało nadal jest bardzo podatne na uszkodzenia. Należy mu zapewnić spokój i nie dotykać go. Przestrach i gwałtowna ucieczka często doprowadzają do uszkodzeń kończyn. Z wyjęciem wylinki (np. w celu sprawdzenia płci) warto zaczekać przynajmniej kilka godzin, by zwierzę nieco stwardniało i poruszało się bardziej sprawnie. Wtedy można już to zrobić-jednak delikatnie i z wyczuciem, by nie stresować naszego pupila.

Po wylince

Miękki i nieporadny ptasznik pozostaje w swym ukryciu przez czas potrzebny do utwardzenia nowego pancerza i chelicerów. W tym czasie najczęściej nie przyjmuje pokarmu, a zbyt wczesne jego podanie może spowodować złamanie zębów jadowych i poważne konsekwencje. Pająki po linieniu powinny mieć dostęp do wody, gdyż w tym okresie chętnie piją, uzupełniając płyny utracone w trakcie wylinki i wytwarzając dodatkowe ilości limfy potrzebne w nowym, większym ciele. Karmienie rozpoczynamy po 4-7 dniach u młodych osobników, wydłużając ten czas u starszych do 2 tygodni. Dorosłe samice czasami zaczynają polować po jeszcze dłuższym czasie-nawet po miesiącu. Gdy jednak "okres polowania" już się rozpocznie, duży apetyt ptaszników pozwala na szybkie odbudowanie zapasów energetycznych organizmu.

Niebezpieczeństwa w trakcie wylinki i środki zaradcze

Linienie będąc koniecznym wydarzeniem w życiu każdego stawonoga, jest również okresem niebezpiecznym. Zagrożenia związane są zarówno z procesami zachodzącymi w samym zwierzęciu, jak i z czynnikami zewnętrznymi. O ile na te pierwsze niewiele możemy poradzić, tym drugim można czasem zapobiec poprzez prawidłowe przygotowanie terrarium i baczną obserwację samego procesu. Przede wszystkim należy zadbać o odpowiednią wilgotność w terrarium. Gdy jest ona zbyt niska płyn znajdujący się między nowym i starym naskórkiem szybko wyparuje,co może spowodować zablokowanie odnóży, a nawet ich oderwanie. Czasem możemy pomóc pająkowi ściągnąć wylinkę, nawilżając kończyny i delikatnie "zsuwając" z nich stary oskórek. W ostateczności należy dokonać amputacji, delikatnie odrywając nogę w stawie najbliższym głowotułowiowi. Niestety, jeśli utracone jest więcej niż 2-3 nogi, zwierzę często pada z powodu utraty limfy i ogólnego stresu. Dlatego lepiej zapobiec tego typu sytuacjom podnosząc nieco wilgotność w terrarium. Pająk powinien również mieć dostęp do wody, w tym celu najlepiej umieścić w terrarium małą miseczkę. Odpowiedni zapas płynów w ciele jest konieczny do bezproblemowego przejścia wylinki. Innym zagrożeniem są zwierzęta karmowe. Mogą one uszkodzić ptasznika w czasie linienia, i doprowadzić do śmierci. Szczególnie groźne są świerszcze, ale i mączniki czy drewnojady też stanowią zagrożenie. Przed spodziewanym linieniem powinno się więc dokładnie sprawdzić terrarium i usunąć cały niezjedzony pokarm. Czasami pająk przystępuje do wylinki w niewłaściwej pozycji, lub w miejscu gdzie nie ma odpowiedniej przestrzeni do prawidłowego jej przejścia.
Może to doprowadzić do zniekształcenia kończyn, a nawet ich urwania. W razie zauważenia widocznych kłopotów przy wychodzeniu ze starego pancerza można delikatnie przywrócić ptasznikowi właściwą pozycje. Nie decydujmy się na to jednak zbyt pochopnie, gdyż niekiedy można bardziej zaszkodzić niż pomóc! Czasem jednak takie działanie może uratować naszego podopiecznego. Niestety, zdarza się że mimo odpowiednich warunków wylinka nie przebiegnie prawidłowo. Jeśli urwanych zostało zbyt wiele nóg, czy co gorsza ptasznik utkwi cały w starej skórce i nie ma szans na jej zdjęcie, należy zastanowić się nad skróceniem jego cierpień w możliwie humanitarny sposób. Najlepszą metodą jest umieszczenie go w zamrażarce. Decyzja o tym nie powinna być jednak pochopna, jest to ostateczność i warto dobrze się wcześniej zastanowić.

Pozdrawiam Pawelnek 2009

Post został pochwalony 3 razy

no ale to jest post z TPC...

Post został pochwalony 0 razy

Poprosiłeś o zgodę aby go skopiować??!!

Post został pochwalony 0 razy

[link widoczny dla zalogowanych]

Ten artykuł napisałem 19-06-2008, 21:1, Gdzie to na TCP jest ?

Post został pochwalony 0 razy

	Pawelnek napisał:
	http://www.arachnea.org/forum/f78/artykul-kompendium-linienia-t20829/ Ten artykuł napisałem 19-06-2008, 21:1, Gdzie to na TCP jest ?

A chodzi Ci o to że go z Robertem pisałem ? Możesz napisac do neigo Wesoly

Potwierdzi to Zreszta na górze jak BYK pisze Wesoly

Pozatym te artykuły są stare i nei pełne:) Lepsze wersje mam na komputerze, ale w wstawieniem poczekam aż ruszy już wszsytko. Na ten temat rozmawiałem z mają

Post został pochwalony 0 razy

Ostatnio zmieniony przez Pawelnek dnia Śro 19:13, 11 Lut 2009, w całości zmieniany 1 raz

no skoro tak, to wiele zmienia, ale w innych przypadkach jak by ktoś kopiował z innych forów tego typu artykuły to jest bez sensu, bo ktoś to wrzuca w ciągu 30 sekund a otrzymuje pochwały niczym za jakiś odkrywca za pracę naukową. Za to bardzo pochwalam, jak ktoś napisze coś fajnego od siebie.

Post został pochwalony 0 razy

Do takich nie należe Wesoly

[link widoczny dla zalogowanych]

Prosze,

Post został pochwalony 0 razy

Brawo, widzę, że już coś w tym siedzisz Wesoly

W takim razie powodzenia w dalszych odkryciach:)

Post został pochwalony 0 razy

Narazie to mi się spodobał ten pomysł Wesoly

I będę przygotowywał tu artykuły Wesoly

Post został pochwalony 0 razy

przydało by się aby dać jakieś foty podczas linienia ptasznika.Pokazywać kolejne etapy linienia.Ewidentny minus artykułu.

Post został pochwalony 0 razy

A tam minus Wesoly

Zdjęcia mam Wesoly

Post został pochwalony 0 razy

1.
[link widoczny dla zalogowanych]
2.
[link widoczny dla zalogowanych]
3.
[link widoczny dla zalogowanych]
4.
[link widoczny dla zalogowanych]
5.
[link widoczny dla zalogowanych]
6.
[link widoczny dla zalogowanych]
7.
[link widoczny dla zalogowanych]
8.
[link widoczny dla zalogowanych]
9.
[link widoczny dla zalogowanych]
10.
[link widoczny dla zalogowanych]

11.
[link widoczny dla zalogowanych]
12.
[link widoczny dla zalogowanych]
13.
[link widoczny dla zalogowanych]
14.
[link widoczny dla zalogowanych]
15.
[link widoczny dla zalogowanych]
16.
[link widoczny dla zalogowanych]
17.
[link widoczny dla zalogowanych]
18.
[link widoczny dla zalogowanych]
19.
[link widoczny dla zalogowanych]
20.
[link widoczny dla zalogowanych]

21.
[link widoczny dla zalogowanych]
22.
[link widoczny dla zalogowanych]
23.
[link widoczny dla zalogowanych]
24.
[link widoczny dla zalogowanych]
25.
[link widoczny dla zalogowanych]
26.
[link widoczny dla zalogowanych]
27.
[link widoczny dla zalogowanych]
28.
[link widoczny dla zalogowanych]
29.
[link widoczny dla zalogowanych]
30.
[link widoczny dla zalogowanych]

31.
[link widoczny dla zalogowanych]
32.
[link widoczny dla zalogowanych]

Post został pochwalony 0 razy

teraz już lepiej.Jak masz foty to dawaj do artykułu od razu a nie trzeba ci o tym przypominając Wesoly

Post został pochwalony 0 razy